1943 yılında Afyonkarahisar’da doğdu. 1962’de Kara Harp Okulu’ndan, 1963’te Piyade Okulu’ndan mezun oldu. 1971 yılına kadar Kara Kuvvetleri Komutanlığı’na bağlı çeşitli birliklerde Takım ve Bölük Komutanlığı yaptı. 1973’te Kara Harp Akademisi’ni kurmay subay olarak bitirdikten sonra Genelkurmay Plan Harekât Daire Başkanlığı’nda Karargâh Subaylığı, Kara Harp Akademisi Öğretim Üyeliği, Brüksel’de NATO Uluslararası Askeri Karargâhı’nda Cari İstihbarat Plan Subaylığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı Plan ve Prensipler Başkanlığı Savunma Araştırma Şube Müdürlüğü ve 247. Piyade Alay Komutanlığı görevlerini sürdürdü.

İngiltere Kara Harp Akademisi ve NATO Savunma Koleji’ni de bitiren Başbuğ, 1989’da Tuğgeneralliğe terfi etti. Bu rütbeyle Mons’ta (Belçika) Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargâhı’nda (SHAPE) Lojistik ve Enformasyon Daire Başkanlığı ile 1. Zırhlı Tugay Komutanlığı görevlerinde bulundu. 1993’te Tümgeneralliğe terfi etti. Ardından Jandarma Asayiş Komutan Yardımcılığı ve Mons’ta Milli Askeri Temsil Heyeti (NMR) Başkanlığı görevlerinde bulundu. 1997’de Korgeneral olan Başbuğ, 2. Kolordu Komutanlığı ve Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreter Başyardımcılığı görevlerinde bulunduktan sonra 2002’de Orgeneralliğe terfi etti. Bu rütbe ile Kara Kuvvetleri Komutanlığı Kurmay Başkanlığı, Genelkurmay 2. Başkanlığı, 1. Ordu Komutanlığı, Kara Kuvvetleri Komutanlığı ve Genelkurmay Başkanlığı görevlerinde bulundu. 30 Ağustos 2010’da emekliye ayrıldı.

Başbuğ, TSK Üstün Cesaret ve Feragat Madalyası, TSK Üstün Hizmet Madalyası, Pakistan İmtiyaz Nişanı, TSK Şeref Madalyası, Gambiya Özel Şeref Madalyası, ABD Liyakat Madalyası, Arnavutluk Altın Kartal Madalyası ve Kore Cumhuriyeti Tongil Liyakat Madalyası sahibidir.

İlker Başbuğ’un Terör Örgütlerinin Sonu (2011), 20.Yüzyılın En Büyük Lideri Mustafa Kemal (2012), 20.Yüzyılın En Büyük Lideri Atatürk (2012), Suçlamalara Karşı Gerçekler (2013), Nasıl Bir Türkiye (2015), Ermeni Suçlamaları ve Gerçekler (2015), Unutulan Ada Kıbrıs (2016) adlı kitapları vardır.